SÜNEN EBU DAVUD

Bablar  –  Konular  –  Numaralar  

HARAC – İMARA – FEY’ BAHSİ

<< 3081 >>

NUMARALI HADİS-İ ŞERİF:

 

حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بَكَّارِ بْنِ بِلَالٍ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ ابْنُ عِيسَى يَعْنِي ابْنَ سُمَيْعٍ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ وَاقِدٍ حَدَّثَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُعَاذٍ أَنَّهُ قَالَ مَنْ عَقَدَ الْجِزْيَةَ فِي عُنُقِهِ فَقَدْ بَرِئَ مِمَّا عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

 

Muaz (b. Cebel) (r.a)'den demiştir ki:

 

Kim (sahip olduğu bir haraç arazisinin vergisini vermemek suretiyle) haraç (vergisinin günahın)i boynuna geçirirse o kimse Rasûlullah (s.a.v.)'in üzerinde bulunduğu yoldan uzaklaşmış olur.

 

 

İzah:

Cizye: Gayr-i müslimlerin, mükellef olan erkeklerinden se-nede bir defa alınan şahsi bir vergidir ki buna "haracurruus" da denir. Bilmen Ö. Nasuhi, Hukuku İslâmiyye ve Islilahatı Fıkhiyye Kamusu, IV, 74.

 

Metinde geçen cizye kelimesi cizyenin kısımlarından olan "haraç" ma­nasında kullanılmıştır. Bu bakımdan biz bu kelimeyi "haraç" diye tercüme ettik.

 

Bilindiği gibi: "haraç": lugatta, kira manasına gelir. İstılahta: "Araziy-i haraciyyeden ve ihya edilen bir kısım araziyi mevattan muayen dönümlere göre alınan vergidir ki iki kısma ayrılır.

 

1. Harac-ı mukaseme: Arazinin hasılatından (ürününden) yerin taham­mülüne göre alınacak vergidir. Bir sene içinde hasılat tekerrür ederse   vergi de tekerrür eder.

 

2. Harac-ı muvazzaf: Arazi üzerine her dönüm başına he'f sene, hasıla­ta bakılmaksızın, alınan muayyen vergidir. Böyle bir araziyi sahibi kasden boş bırakacak olsa haracını yine ödemekle yükümlü olur."[Bilmen ö. Nasuhi, Hukuku tslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, IV, 75.]

 

Cizye ile haraç arasındaki en önemli fark; cizye, şahıs başına, haraç ise araziden alınan vergidir. Bu iki vergi arasındaki farklardan biri de cizye öde­mekle mükellef olan bir şahıs, müslümanlığa girmekle bu vergiden kurtul­duğu halde haraç arazinin el değiştirmesiyle haraç arazisi olmaktan çıkma­masıdır. Diğer önemli bir fark da cizyenin Kur'ân'la haracın ise ictihadla sabit olmasıdır.[Sarmış ibrahim, İslam mezhebleri ve müesseseleri 274.]

 

Haraç arazisi ise, müslümanlar tarafından savaş zoruyla fethedildiği halde eski sahiplerinin halkı elinde bırakılan arazidir. Ayrıca, haricden getirilen gayr-i müslim ahaliye verilen arazilerle sulh yoluyla fethedilip bir vergi kar­şılığında oranın gayri müslim halkı elinde bırakılan arazilere de haraç arazi­si denir.

 

Haraç arazisi el değiştirmekle "haraç arazisi" olmaktan çıkmayacağı için bir haraç arazisini eski sahibinden satın alan veya meşru bir yoldan ona sahip olan bir kimse, haracını vermekle mükellef olur. Vermediği takdirde Hz. Nebiin haraç arazileri hakkında koymuş olduğu hükümlere aykı­rı hareket etmiş olur.

 

Metinde geçen "O kimse Rasûlullah (s.a.v.)'in üzerinde bulunduğu yol­dan uzaklaşmış olur" sözü, bir kâfirden aldığı haraç arazisinin haracını ver­meyen müslümanlar için büyük bir tehdittir.

 

Bu hadis, bir haraç arazisini kâfirden satın alan müslümanın, o arazi­nin haracını vermekle mükellef olduğuna ve el değiştirmekle haraç arazisi olmakdan çıkmayacağına delalet etmektedir.

 

Rey taraftarlarının görüşü de budur. Ancak Rey taraftarlarına göre, böyle araziye sahip olan bir müslüman, buranın haracını vermekle mükellef olur­sa da, buradan çıkan mahsûlün öşrünü vermekle mükellef olmaz. Çünkü öşür­le haraç birleşemez. Cumhuru ulemaya göre, böyle bir araziden çıkan mahsûl beş vesaka (bir tona) eriştiği zaman haracıyla birlikte öşrünün de verilmesi gerekir. Bunlara göre, "haraçla öşür birleşemez" mealindeki hadis zayıftır.

 

Çünkü bu hadisi rivayet eden Yahya b. Anbese güvenilir bir ravi değildir.[İbn Hümâm, Fethu'l-Kadir IV, 366.] Ancak Bezi yazarının açıklamasına göre, Zeylâî, Nasbür-Raye'de bu ha­disin aslında Abdullah b. Mes'ud, Habbab b. Eret, Huseyn b. Ali ve Sürey-he ait bir söz olduğunu, asılsız bir söz olmadığını söylemiştir.

 

Hattâbî (r.a) Şafiilerin haraç vergisi hakkındaki görüşlerini açıklarken (şöyle) diyor:

 

Şafiilere göre hafaçda iki manada kullanılır.

 

1. Cizye manasına gelen haraç

 

2. Kira manasına gelen haraç

 

Birinci kısım haraç, kâfirlerden sulh yoluyla alınıp ta ellerinde bırakı­lan arazilerden alınan haraçtır ki, bu haraç sahibinin müslüman olmasıyla düştüğünden ve bu arazide haraç öşürle birleştiğinden cizyeye benzer.

 

İkinci kısım haraç, yine arazinin eski sahiplerinden alınır. Şöyle ki, bu araziler fethedilince mülkiyeti müslümanların olmak üzere belli bir vergi kar­şılığında, eski sahiplerinin ellerinde bırakılır. Onlarda her sene bu vergiyi öder­ler. Bu kısım arazinin vergisi aynen müslümaniardan alınan kira ve ücretler hükmündedir. Bu araziler kiralık arazi hükmünde olduklarından onları el­lerinde bulunduran kimseler müslümanlığı kabul etseler bile yine ellerindeki bu araziyi satamazlar.